राष्ट्रिय सभाका ५९ सांसदको कार्यकाल गोलाप्रथाबाट अाज निर्धारण गरिदैँ
४ असार, काठमाडाैँ । राष्ट्रिय सभाका ५९ सांसदको कार्यकालको विषयमा आज गोलाप्रथा हुँदै छ । राष्ट्रिय सभामा रहेका ५९ सांसद्मध्ये १९ जनाको २ वर्ष, बाँकी ४० मध्ये २० जनाको ४ वर्ष र रहेका थप २० जनाको कार्यकाल ६ वर्षको हुन्छ । जुन प्रक्रियाबाट पद रिक्त हुन्छ त्यही प्रक्रियाबाट निर्वाचन आयोगले रिक्त सदस्यको निर्वाचन गर्नेछ ।
राष्ट्रिय सभाको पहिलो बैठक बसेको दिनबाट सम्पूर्ण सदस्यको पदावधि गणना गरिनेछ । पहिलो बैठक २०७४ साल फागुन २१ गते बसेको थियो । राष्ट्रिय सभा नियमावली, २०७५ को परिच्छेद २७ को नियम २०८ देखि २१६ सम्म गोलाप्रथासम्बन्धी व्यवस्था छ । नियमावलीको नियम २०९ मा रहेको ‘समूह विभाजन’ मा ५ वटा समूह छुट्याइएको छ ।
प्रत्येक प्रदेशबाट निर्वाचित ३ जना महिला सदस्यको समूह, सबै प्रदेशबाट निर्वाचित ७ जना दलित सदस्यको समूह, सबै प्रदेशबाट निर्वाचित ७ जना अपांगता भएका व्यक्ति वा अल्पसंख्यक सदस्यको समूह, माथि उल्लेखितबाहेक प्रत्येक प्रदेशबाट निर्वाचित ३ जनाको सदस्यको समूह र राष्ट्रपतिबाट मनोनीत ३ जना सदस्यको समूह विभाजन गरिएको छ, यसैलाई आधार मानी पदावधि कायम हुनेछ । पहिलो समूहका ३ मध्ये १ जनाको २, १ जनाको ४ र अर्का १ जनाको ६ वर्षको कार्यकाल हुनेछ ।
दोस्रो समूहका ७ जना दलित सदस्यमध्ये २/२ जनाको २, ४ र ६ वर्ष हुनेछ भने १ जनाको शून्य वर्षको कार्यकाल रहनेछ । राष्ट्रिय सभाका मनोनीत सांसदसमेत रहनुभएका कानुनका जानकार रामनारायण बिडारीले शून्य वर्ष भन्नाले ६ वर्षको कार्यकाल भन्ने बुझिने बताउनुभयो । सबै प्रदेशबाट निर्वाचित ७ जना अपांगता भएका व्यक्ति वा अल्पसंख्यक सदस्यको समूहमध्येबाट पनि २÷२ जनाको दरले २, ४ र ६ वर्ष, प्रदेशबाट निर्वाचित ३ जनाको सदस्यको समूहमध्येबाट पनि पनि २÷२ जनाको दरले २, ४ र ६ वर्षको कार्यकाल रहनेछ ।
बाँकी अर्को सदस्यले ६ वर्ष नै सांसद हुने अवसर पाउनेछन् । दोस्रो र तेस्रो समूहमा शून्य वर्षको कार्यकाल (६ वर्ष) रहेका २ जनामध्ये पनि १ जनाको ४ र अर्काको ६ वर्षको हुनेछ ।
राष्ट्रपतिबाट मनोनीत ३ जना सदस्यको समूहको कार्यकाल प्रत्येकको २, ४ र ६ वर्षको हुने गोलाप्रथा विधिमा उल्लेख छ । राष्ट्रिय सभा नियमावली, २०७५ जेठ २७ गते बहुमतले पारित भएको थियो ।
कुनै सदस्य विशेष कारणवश उपस्थित हुन नसक्ने अवस्था आएमा अन्य कुनै सदस्यलाई अख्तियारी दिन सक्नेछ, तर उपस्थित नभए वा अख्तियारी नदिए पनि आएको परिणामउपर कुनै प्रश्न उठाउन नपाइने व्यवस्था छ । नियमावलीअनुसार संसद् सचिवालयका महासचिव मनोहरप्रसाद भट्टराईले ५ दिनअघि (बुधबार) गोलाप्रथासम्बन्धी सूचना गर्नुभएको थियो ।
सांसद सदस्य वा अख्तियारी प्राप्त व्यक्तिले कम्प्युटर प्रिन्ट गरिएको समान आकार र रंगको कागजलाई कुनै भाँडोभित्र राखी समूहअनुसार तान्न लगाइन्छ र त्यो गोला संसद् सचिवालयका महासचिवलाई दिनुपर्नेछ, गोलाप्रथामा भएको पदावधिलाई महासचिव वा निजले तोकेको अधिकृतले पढेर सुनाउनेछन् । यो अभिलेख सचिवालयले राख्नेछ ।
पदावधि कायम भएको जानकारी महासचिवले नेपाल सरकार मन्त्रिपरिषद् तथा निर्वाचन आयोगलाई दिनुपर्ने हुन्छ । यो सूचना नेपाल राजपत्रमा प्रकाशित हुनेछ ।
संविधानको धारा ८६ मा ‘राष्ट्रिय सभाको गठन र सदस्यहरुको पदावधि’ सम्बन्धी व्यवस्था छ । यो धाराको उपधारा (३) मा लेखिएको छ– ‘राष्ट्रिय सभाका सदस्यहरुको पदावधि ६ वर्षको हुनेछ । यो संविधान प्रारम्भ भएपछि पहिलोपटक सदस्यको पदावधि कायम गर्दा गोला प्रथाद्वारा एक तिहाइको दुई वर्ष, अर्को एक तिहाइको चार वर्ष र बाँकी एक तिहाइको छ वर्षको हुने गरी पदावधि कायम गरिनेछ ।’ प्रतिनिधि सभाको कार्यकाल भने ५ वर्षको मात्र हुनेछ ।
प्रतिनिधि सभा र राष्ट्रिय सभाको संयुक्त रुपलाई संघीय संसद् भनिन्छ । प्रतिनिधि सभा तल्लो र राष्ट्रिय सभा माथिल्लो सदन हो । ५९ सदस्यीय राष्ट्रियसभामा तत्कालीन नेकपा एमालेका २९, नेपाली कांग्रेसले १३, तल्कालीन नेकपा माओवादी केन्द्रका १०, राष्ट्रिय जनता पार्टी र संघीय समाजवादी फोरमका २÷२ सदस्य रहेका छन् । सरकारको सिफारिसमा राष्ट्रपतिबाट ३ जना मनोनीत भएका छन् जसमध्ये डा. युवराज खतिवडा अर्थमन्त्री हुनुहुन्छ । राष्ट्रिय सभाको निर्वाचन माघ २४ गते भएको थियो ।
प्रकाशित मिति : ४ असार २०७५, सोमबार ०८:३७
