पाठेघर र स्तन क्यान्सर पत्ता लगाउन गाउँमै ‘स्क्रिनिङ’ शिविर

१२ असार, काठमाडौँ । जिल्लाको जलजला गाउँपालिका–७ धाइरिङकी ८१ वर्षीया वृद्धालाई आफूमा आङ खस्ने (पाठेघर खस्ने) समस्या रहेको शनिबार मात्रै थाहा भयो । केहीवर्ष अगाडिदेखि नै उहाँमा उक्त समस्या रहेको कुरा चिकित्सकले पत्ता लगाएका हुन् । यसअघि आफूमा भएको समस्या पत्ता लगाउन सदरमुकामस्थित अस्पतालमा जाने सम्भावना पनि नभएकाले थाहा नभएको वृद्ध बताउनुहुन्छ ।

महिलामा पाठेघरको मुख र स्तनमा हुने क्यान्सरलाई न्यूनीकरण गर्ने प्रयास भइरहेका छन् । सहरी क्षेत्रमा बसोबास गर्नेको स्वास्थ्य सेवामा सहज पहुँच पाउने भए पनि ग्रामीण क्षेत्रका महिलाहरू यस बारेमा त्यति सचेत छैनन् । बिरामी नै परेपछि मात्रै स्वास्थ्य संस्थामा जाने प्रचलनले पनि महिलामा पाठेघर र स्तन क्यान्सर गहिरिइरहेको पर्वत अस्पतालकी स्त्री रोग विशेषज्ञ डा सन्तोषी थपलिया बताउनुहुन्छ ।

यही अवस्था नआओस् भनेर स्वास्थ्य कार्यालय पर्वत र जलजला गाउँपालिकाको समन्वयमा धाइरिङमा ‘निःशुल्क स्क्रिनिङ शिविर’ राखेर स्थानीय महिलाको पाठेघर र स्तन परीक्षण गरिएको थियो ।

स्वास्थ्य कार्यालयकी जनस्वास्थ्य अधिकृत अञ्जली पिसीका अनुसार शिविरमा जिल्ला अस्पतालकी स्त्री रोग विशेषज्ञ डा थपलिया, डा मिलान अवाले, सिनियर अनमी सरस्वती बराल, कुश्मा नगरपालिकाकी सिनियर अनमी दुर्गा सापकोटा, जलजला गाउँपालिकाको स्वास्थ्य शाखाकी सिनियर अनमी अञ्जली वैरागीसहित पाठेघरको मुखको क्यान्सरको परीक्षण गर्ने विशेष तालिम भिआइए ९भिजुअल इन्सपेक्सन विथ एसिटिक एसिड० प्राप्त गरेका स्वास्थ्यकर्मी शान्ति शर्मा, राधा शर्मा र दिलु रिजाललगायतले परीक्षण गरेका थिए ।

परीक्षणका लागि एक सय दुई जना महिला आएकामा ८५ को ‘भिआइए’ विधिमार्फत पाठेघरको मुखको क्यान्सर र स्तन क्यान्सरको परीक्षण गरिएको उहाँले जानकारी दिनुभयो । यीमध्येका चार जनामा ‘भिआइए पोजेटिभ’ नतिजा आएको भन्दै क्यान्सरको सम्भावना हुनसक्ने भएकाले थप परीक्षणका लागि समन्वय गरिएको उहाँको भनाइ छ ।

छ जनामा आङ खस्ने समस्या देखिएको छ । ‘स्क्रिनिङ’ गरिएकामध्ये कसैमा पनि स्तन क्यान्सरको शङ्कास्पद अवस्था नदेखिएको शिविर व्यवस्थापक स्वास्थ्य कार्यालयकी पब्लिक हेल्थ नर्स सुमन शर्माले बताउनुभयो । ‘भिआइए’ विधिमा पाठेघरको मुखको मांसपेशीको कुनै नमुना निकालेर एसिटिक एसिडमा एक मिनेटसम्म राखेपछि क्यान्सरको शङ्का गर्न सकिने वा नसकिने भन्ने अवस्था टुङ्गो लाग्ने भएकाले ‘स्क्रिनिङ’ शिविरमा यसैका माध्यमबाट परीक्षण गरिएको उहाँले जानकारी दिनुभयो ।

क्यान्सरको शङ्का लागेको अवस्थामा भने थप अनुसन्धान र निदानका लागि पर्वत अस्पतालले आफूभन्दा माथिल्लो स्तरको स्वास्थ्य संस्थामा पठाउने तयारी गरेको शर्मको भनाइ छ ।

शिविरमा परीक्षण गर्दा चार जनामा ‘भिआइए पोजेटिभ’ देखिएपछि थप परीक्षण गर्न पोखरा स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठानमा पठाइएको छ । आङ खस्ने समस्या देखिएका अन्य छ जना महिलालाई पनि उपचारका लागि सोही अस्पतालमा पठाइएको उहाँले जानकारी दिनुभयो ।

जलजला गाउँपालिकाका उपाध्यक्ष दीपक आचार्यले ग्रामीण क्षेत्रमा रहेका धेरै महिला थाहै नपाइ पाठेघरको मुख र स्तन क्यान्सरबाट पीडित भएको हुनसक्ने जोखिम रहेको बताउनुभयो ।

ग्रामीण क्षेत्रमा यस्ता परीक्षण गर्न सक्ने दक्ष जनशक्ति र उपकरण नहुने भएकाले राज्यले ग्रामीण क्षेत्रका नागरिकलाई पहिलो प्राथमिकतामा राखेर योजना तर्जुमा तथा कार्यान्वयन गर्नुपर्नेमा उहाँले जोड दिनुभयो ।

मार्ग खुलेको ढेड दशकपछि कालोपत्र

यसैबीच, कच्ची सडकको सुविधा पुगेको डेढ दशकपछि पर्वतको जलजला गाउँपालिकाको मल्लाज क्षेत्रमा सडक कालोपत्र गर्न थालिएको छ । लामो समयदेखि कच्ची सडकमा आवागमन गर्दा कारण सास्ती व्यहोर्न बाध्य जलजला–२, ३ र ४ का स्थानीय सडक कालोपत्र भएपछि हर्षित बनेका छन् ।

एकीकृत बस्तीको अवधारणा अनुसार ग्रामीण सडक कालोपत्र गरिएको सघन सहरी तथा भवन निर्माण आयोजना कार्यालय बागलुङले जनाएको छ । एकीकृत बस्ती विकास कार्यक्रममार्फत जलजलाको मल्लाज क्षेत्रमा पर्ने वडा नं २, ३ र ४ का बस्तीलाई समेटेर चार दशमलव आठ किलोमिटर सडक कालोपत्र गरिएको कार्यालयका सबइञ्जिनियर अमृत क्षेत्रीले बताउनुभयो ।

“पहिलो चरणमा मल्लाजको खाल्टीबाट समिको रुखसम्मको एक हजार चार सय मिटरमा ‘प्राइमकोर्ट’ विछ्याएर प्रिमिक्स कारपेटिङ प्रविधिको कालोपत्र गरिएको छ । दोस्रो चरणमा बाँकी भाग कालोपत्र गरिने छ”, सबइञ्जिनियर अमृत क्षेत्रीले भन्नुभयो । कच्ची सडकलाई फराकिलो पार्ने, नाली, कल्भर्ट, पर्खाल निर्माण, सब बेस र बेस विछ्याउने काम सकेर प्राइमकोट (बिटुमिन) विछ्याएर कालोपत्रको काम तीव्र गतिमा भइरहेको उहाँले जानकारी दिनुभयो ।

सबइञ्जिनियर अमृत क्षेत्रीका अनुसार साढे पाँच मिटरदेखि छ मिटरको चौडाइमा प्रिमिक्स कारपेटिङ प्रविधिको कालोपत्र गरिएको छ । मौसमले अनुकुल भएमा यसै साताभित्र कालोपत्र गरिसक्ने योजनाका साथ मजदुर र उपकरण परिचालन गरिएको निर्माण कम्पनी गणेशकुण्ड आइएस निर्माण सेवा जेभीका प्रतिनिधि रामेश्वर ढकालले जानकारी दिनुभयो । “एक हजार चार सय मिटरमा प्राइमकोर्ट विछ्याउने काम गरेका छौँ”, उहाँले भन्नुभयो, “मौसमले साथ दिए एक हप्ताभित्रमा कालोपत्रको काम सक्छौँ ।”

सघन सहरी तथा भवन निर्माण आयोजना कार्यालय बागलुङले विसं २०७९ असार १९ गते दुई वर्षभित्रमा योजना सम्पन्न गर्न रु ११ करोड १२ लाख ३१ हजार सात सय ४६ मा ठेक्का सम्झौता गरेको थियो ।

सडक कालोपत्र भएपछि जलजला–२, ३ र ४ नम्बर वडाका स्थानीयलाई आवतजावतमा सहज हुने वडा नं ४ का वडाध्यक्ष भरतबहादुर क्षेत्रीले बताउनुभयो । सडक स्तरोन्नतिका क्रममा आइपर्ने समस्यालाई जनप्रतिनिधिले सहजीकरण गरेकाले समयमै योजना सम्पन्न हुने चरणमा रहेको उहाँको भनाइ छ ।

घना बस्ती रहेको मल्लाजको माझफाँटका तीनवटा वडालाई कालोपत्र सडकले जोडिएसँगै यहाँको विकास र समृद्धिको ढोका खुल्ने अपेक्षा गरिएको वडाध्यक्ष क्षेत्रीले बताउनुभयो । सडक कालोपत्र भएसँगै माझफाँटमा एकीकृत बस्ती विकासका लागि आवश्यक पर्ने अन्य पूर्वाधार निर्माण गर्न सम्बन्धित निकायमा योजना माग गरिने गाउँपालिका अध्यक्ष राजुप्रसाद आचार्यले बताउनुभयो ।